.jpg)
Yüz Tanımada Uzman Beyin Bölgeleri
Yüzler ifade, bakış yönü, kimlik ve konuşma gibi kişiler arası iletişime katkı yapan benzersiz görsel ipuçları sağlar. Dolayısıyla evrimsel olarak yüzlerin doğru bir şekilde tanınmasının bireyin hayatta kalım sürecinde kurduğu sosyal bağlantılar için önemi büyüktür. Yüz tanımanın evrimsel süreçte gelişen doğuştan gelen bir özellik olduğunu ortaya atan hipotezin asıl kaynağı da bu argümandır. Yeni doğan bebeklerin dahi çok benzer yüzleri ayırt edebilmesi (Turati ve diğerleri, 2006, 2008), yüzlerden yoksun bırakılarak yetiştirilen bebek maymunların yüz tanıyabilmeleri (Sugita, 2008) yüz tanımanın doğuştan gelen bir beceri olduğunu göstermektedir. Yüz tanımanın doğuştan her bireyde var olan bir yetenek olması beynimizde yüzleri algılamak ve tanımak için özelleşmiş bölgelerin olduğu fikrini bilimsel olarak desteklemektedir (Kanwisher ve ark., 1997).
Şekil 1. (Mavi) Fusiform yüz tanıma bölgeleri sağ ve sol hemisfer, (Mor) Vücutları algılama bölgeleri sağ ve sol hemisfer, (Pembe) Mekan algılama bölgeleri sağ ve sol hemisfer, (Yeşil) Nesne algılama bölgeleri sağ ve sol hemisfer
İşlevsel beyin görüntüleme çalışmaları beynin bazı özel bölgelerinde birlikte kümelenen güçlü yüz seçici hücrelerin olduğunu göstermiştir. Bunlardan en bilinenleri Fusiform Yüz Bölgesi ve Oksipital Yüz Bölgesi’dir. Bu bölgelerdeki özel beyin hücreleri yüzlere, nesneleri tanıma sürecinde gösterdiği aktivasyona oranla 2 ile 3 kat daha fazla aktivasyon göstermektedirler. Yani, bir yüz algıladığı an o yüzü tanımak için harekete geçmektedir.
Peki bu bölgeler sadece yüzlere özel beyin bölgeleri midir?
Araştırmalar, nesne tanımakta güçlük yaşayan bireylerin yüz tanıma yeteneğinde herhangi bir sorun olmayabileceğini göstermiştir. Benzer şekilde yüzleri tanımakta güçlük yaşayan prosopagnozik bireyler de bedenleri ve nesneleri algılamada herhangi bir güçlük çekmeden hayatına devam edebilmektedir. Bilimsel olarak “ikili ayrışma” olarak adlandırılan bu durum yüz ve nesne tanımanın kendine özel beyin bölgeleri olduğu fikrini desteklemektedir. Örneğin, Pitcher ve arkadaşları (2009) transmanyetik stimülasyon (TMS) kullanarak sağlıklı yetişkinlerde ilgili beyin bölgelerinin aktivasyonunu geçici durdurmuşlar ve bu bölgenin çalışması durduğunda diğer becerilerin nasıl etkilendiğini incelemişlerdir. Beden ve nesne tanıma ile ilgili beyin bölgelerinin aktivasyonunun durması, yüz tanıma becerisini etkilememiştir. Ancak Fusiform Yüz Bölgesi aktivasyonu durdurulduğunda kişiler yüzleri tanıyamamışlardır. Yani, nesne ve beden tanımaya özel beyin bölgelerinden biri hasarlıyken, yüz tanıma becerisi kendine has hücrelere sahip olduğu için işlevselliğini yitirmeden çalışmaya devam etmiştir.
Okuma Önerileri:
McKone, E., & Robbins, R. (2011). Are faces special. Oxford handbook of face perception, 149-176.
Kanwisher, N., Mcdermott, J., and Chun, M.M. (1997). The fusiform face area: A module in human extrastriate cortex specialized for face perception. Journal of Neuroscience, 17, 4302–4311.
Sugita, Y. (2008). Face perception in monkeys reared with no exposure to faces. Proceedings of the National Academy of Sciences, 105(1), 394-398.
