Yüzleri Nasıl Tanırız?

Yüzler bizlere karşıdaki kişinin mensup olduğu ırk, cinsiyet, yaş, kimlik bilgisi gibi benzersiz bilgiler ve ipuçları sağlar. Bununla beraber karşıdaki kişinin yüz ifadesini tanımlayabilmek sosyal ilişkiler sırasında da büyük bir öneme sahiptir. Yüz tanıma yeteneği diğer görselleri/nesneleri tanıma yeteneğinden ve başka bilişsel yeteneklerden (örn. IQ) bağımsız gibi gözükmektedir. Yüz tanıma yeteneğinin aileden kalıtımla alındığı ve çevresel faktörlerden etkilenmediği gözlemlenmiştir (Wilmer, 2017).

Diğer bir taraftan yüzleri doğru bir şekilde tanımlamak ve ayırt edebilmek bu bilişsel yeteneğin görece önemli olduğu güvenlik görevliliği, pasaport kontrol memurluğu gibi mesleklerde, suçlunun tespit edileceği görgü tanıklığında da büyük önem taşımaktadır (Russel ve ark. 2009). Dolayısıyla toplum güvenliğinin sağlanması için bu tür mesleklerde işe alım sırasında yüz tanıma yeteneği göz önünde bulundurulmalıdır.

Geçmiş çalışmalar yüz tanımanın her bireyde var olan bir yetenek olduğunu (örn. Morton ve Johnson, 1991) ve yüz tanıma yeteneğinde gözlemlenecek bireysel farklılıkların normal bireylerle yüzleri tanımlayamayan prosopagnozi hastaları arasında olabileceğini öne sürmüştür. Ancak literatürdeki güncel çalışmalar yeni bir grup olan süper yüz tanıyıcıları keşfetmiştir. Bu çalışmalarda bireylerin aşina olmadıkları yüzleri tanıma ve ayırt etme yetenekleri arasında büyük farklılıklar gözlemlenmiştir.

Yüz tanıma yeteneğini bir süreklilik olarak düşünecek olursak, bir ucunda, çekirdek ailelerinin üyelerini tanımakta bile güçlük çeken gelişimsel prosopagnozi hastaları; diğer ucunda ise, sadece bir defa gördüğü kişiyi uzun yıllar sonra başka bir ortamda karşılaşınca tanıyan süper yüz tanıyıcıları vardır (Russel ve ark. 2009). Süper yüz tanıyıcılar, ortalama bireyden daha iyi olarak yüzleri hatırlama ve ayırt etme yeteneğine sahiptir. Her 100 kişiden 2 kişinin süper yüz tanıyıcısı olduğu düşünülmektedir.

Önerilen Okumalar

• Morton, J. & Johnson, M.H. (1991). CONSPEC and CONLERN: A two-process theory of infant face recognition. Psychological Review, 98, 164–181.
• Russell, R., Duchaine, B., & Nakayama, K. (2009). Super-recognizers: People with extraordinary face recognition ability. Psychonomic bulletin & Review, 16(2), 252-257.
• Wilmer, J. B. (2017). Individual differences in face recognition: A decade of discovery. Current Directions in Psychological Science, 26(3), 225-230.