Yüz Tanıma Becerisinin Güven Derecesi ve Doğruluk Arasındaki İlişkiye Etkisi

Birçoğumuz karşılaştığımız kişiyle daha önceden tanışıklığımız olup olmadığı ikilemini yaşamış ve yanlış tercih yapmanın utancını yaşamışızdır. Sosyal hayatın yanı sıra bu durumun çok daha önemli olduğu durumlar olabilmektedir. Örneğin görgü tanığı ifadelerinde yanlış kişinin teşhis edilmesi masum insanların cezalandırılmasına yol açabilir. Bu durumun engellenmesi adına tanımaya duyulan güvenin derecelendirilmesi kullanılmaktadır. Geçmişte yapılan çalışmalar yüksek güven derecesi ile yapılan tanımaların genellikle doğru olduğunu göstermektedir. Bu ilişkinin maruz kalma süresi, kodlama ve test arasında geçen zaman değiştiği durumlarda da geçerli olduğu ortaya konmuştur. Fakat bu çalışmalardaki en büyük eksiklikler yüz tanıma becerisindeki bireysel farklılıkların dikkate alınmaması ve çalışmaların günlük hayattaki yüz tanıma durumlarının karmaşıklığını yakalayamamasıdır. 

Grabman ve Dodson (2020), tarafından yapılan çalışmada bu eksikliklerin giderilmesi adına yaratıcı bir yol kullanılmıştır. Katılımcılar Game of Thrones dizisini yayınlandığı zaman diliminde izleyen kişilerden seçilerek, yüzlerin kodlamasının günlük hayata uygun bir şekilde yapılması sağlanmıştır. Bu dizi toplamda 600’den fazla oyuncuyu barındırmakta ve dizi boyunca birçok karakter ölerek diziden ayrılmaktadır. Bu durum araştırmacılar için kodlama- test arasında geçen süre ve maruz kalma manipülasyonlarının yapılması adına eşsiz bir fırsat sunduğu için Game of Thrones dizisi seçilmiştir. Bu çalışmada katılımcıların yüz tanıma performansını değerlendirebilmek adına Cambridge Yüz Belleği Testi (CYBT) kullanılmıştır. Daha sonra kodlama-test arasında geçen süre (Uzun gecikme; sezon 1-2-3, orta gecikme; sezon 3-4, kısa gecikme; sezon 6) ve maruz kalma (başrol, yardımcı oyuncu ve figüran) değişkenleri dikkate alınarak Game of Thrones dizisinden toplam 84 aktör seçilmiştir. Seçilen aktörlerin yüzleri 84 yeni yüz ile birlikte katılımcılara sunulmuştur. Katılımcılardan önce kendilerine sunulan yüzü daha önce görüp görmediğini belirtmesi daha sonra bu kararı için güvenini beşli skalada derecelendirmesi istenmiştir.

Veriler bütün olarak incelendiğinde, geçmiş çalışmalarla tutarlı olarak, tanıma performansı için yüksek güven derecesi ve doğruluğun ilişkili olduğu bulunmuştur. Fakat reddetme (yeni yüz) için güven derecesi ve doğruluk arasında bir ilişki gözlenmemiştir. Verilerin bütün olarak incelendiği bu durumda çalışmanın bulguları geçmiş çalışmalarla tutarlıdır. Veriler CYBT sonuçlarına göre iyi yüz tanıyıcılar ve kötü yüz tanıyıcılar olarak ikiye ayrıldığında ise tanıma performansı açısından iki grubun da güven derecesi-doğruluk ilişkisi açısından benzer olduğu ama iyi yüz tanıyıcı grubun yaklaşık 9 puan daha yüksek doğruluğa sahip olduğu görülmüştür. Reddetme performansı açısından iki grup için de güven derecesi ve doğruluk arasında bir ilişki bulunamamıştır. Yüz tanıma becerisi ve maruz kalma süresi etkileşimi incelendiğinde iyi yüz tanıyıcıların yardımcı oyuncular için verdikleri yüksek güvenli kararlarda %10 daha az hata yaptığı, başrollerin iki grup tarafından da yüksek doğrulukla tanındığı ve figüranlar için iki grupta da güven derecesi doğruluk ilişkisinin düşük olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra veriler kodlama-test arasındaki süre ve yüz tanıma becerisi etkileşimi incelendiğinde iyi yüz tanıyıcıların üstün performansının aradan geçen süreyle doğru orantılı olarak arttığı görülmüştür. Reddetme performansının diğer değişkenlerle etkileşimi incelendiğinde hiçbir koşulda doğruluk ve reddetme ilişkisinin anlamlı olmadığı bulunmuştur.

Sonuç olarak mevcut çalışma, güven derecelendirmesinin reddetme doğruluğu için olmasa da tanıma doğruluğunun değerlendirilmesi açısından önemli bir araç olduğunu ve yüz tanıma becerisinin güven derecelendirmersinin güvenirliğini etkilediğini göstermektedir. Güven derecesi, doğruluk ve yüz tanıma becerisi arasındaki ilişkinin günlük hayata daha uygun bir şekilde incelenmesi sorununa yaratıcı bir çözüm getirmiş olan bu çalışmada geçmişte yapılan çalışmaların bulguları ekolojik geçerliliği daha yüksek olarak tekrarlamakta bununla birlikte bireysel farklılıkların önemini de vurgulamaktadır.

Okuma Önerisi

Grabman, J. H., & Dodson, C. S. (2020). Stark Individual Differences: Face Recognition Ability Influences the Relationship Between Confidence and Accuracy in a Recognition Test of Game of Thrones Actors. Journal of Applied Research in Memory and Cognition, 9(2), 254–269. https://doi.org/10.1016/j.jarmac.2020.02.007